Class-7 (रुचिरा)षष्ठः पाठः सदाचारः NCERT books/ CBSE Syllabus
षष्ठः
पाठः
सदाचारः
शब्दार्थाः
|
रिपुः
|
शत्रु |
enemy |
|
उद्यमः |
परिश्रम |
hard
work |
|
शरीरस्थः |
शरीर में स्थित |
existing
in the body |
|
अवसीदति |
दुःखी होता है। |
become
sorrow |
|
शवः |
आने वाला कल |
tomorrow |
|
कुर्वीत |
करना चाहिए |
should
do |
|
पूर्वाह्णे
|
दोपहर से पहले |
in
the forenoon |
|
आपराह्णिकम् |
दोपहर के बाद करने योग्य कार्य |
work
to be done in afternoon |
|
अनृतम् |
झूठ
|
lie |
|
सनातनः |
सदा से चला आ रहा हो |
eternal |
|
स्यात् |
हो |
should
be |
|
औदार्यम् |
उदारता |
generosity |
|
ऋजुता |
सरलता |
simplicity |
|
मृदुता
|
कोमलता |
softness |
|
कौटिल्यम् |
कुटिलता, टेढ़ापन |
wickedness |
|
सेवेत |
सेवा करनी चाहिए |
should
serve |
|
परिवर्जयेत् |
बचना चाहिए |
should
avoid |
|
वाचा |
वााणी से |
by
speech |
अभ्यासः
1- सर्वान् श्लोकान् सरस्वरं
गायत।
आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः
।
नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति
।।1।।
श्वः कार्यमद्य कुर्वीत पूर्वाह्ने
चापराह्निकम्|
नहि प्रतीक्षते मृत्युः कृतमस्य न वा कृतम्
।।2।।
सत्यं ब्रूयात् प्रियं ब्रूयात् न ब्रूयात्
सत्यमप्रियम्।
प्रियं च नानृतं ब्रूयात् एष धर्मः सनातनः
।।3।।
सर्वदा व्यवहारे स्यात् औदार्यं सत्यता तथा ।
ऋजुता मृदुता चापि कौटिल्यं न कदाचन ।।4।।
श्रेष्ठं जनं गुरुं चापि मातरं पितरं तथा ।
मनसा कर्मणा वाचा सेवेत सततं सदा ।।5।।
मित्रेण कलहं कृत्वा न कदापि सुखी जनः ।
इति ज्ञात्वा प्रयासेन तदेव परिवर्जयेत् ।।6।।
2- उपयुक्तकथनानां समक्षम्
‘आम्’ अनुपयुक्तकथनानां समक्ष ‘न’ इति लिखत-
क-
प्रातः काले ईष्वरं स्मरेत्। आम्
ख- अनृतं ब्रूयात्। न
ग- मनसा श्रेष्ठजनं सेवेत। आम्
घ- मित्रेण कलहं कृत्वा जनः सुखी भवति। न
ड- श्वः कार्यम् अद्य कुर्वीत। आम्
3- एकपदेन उत्तरत-
क- कः न प्रतीक्षते?
उत्तर- मृत्युः
ख- सत्यता कदा व्यवहारे स्यात्?
उत्तर- सर्वदा
ग- किं ब्रूयात्?
उत्तर- सत्यं
घ- केन सह कलहं कृत्वा नरः सुखी न भवेत्?
उत्तर- मित्रेण
ड- कः महारिपुः अस्माक शरीरे तिष्ठति?
उत्तर- आलस्य
4- रेखांकितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं
कुरूत-
क- मृत्युः
न प्रतीक्षते।
- कः न प्रतीक्षते?
ख- कलहं कृत्वा नरः दुःखी भवति।
-किम् कृत्वा नरः दुःखी भवति?
ग- पितरं कर्मणा सेवेत।
- कम् कर्मणा सेवेत?
घ- व्यवहारे मृदुता श्रेयसी।
-व्यवहारे का श्रेयसी?
ड- सर्वदा व्यवहारे ऋजुता विधेया।
- व्यवहारे कदा ऋजुता विधेया?
5- प्रशनमध्ये, त्रीणि क्रियापदानि सन्ति। तानि प्रयुज्य सार्थक-वाक्यानि
रचयत-
उत्तर- क-मनसा मातरं पितरं च सेवेत्।
ख- सत्यं प्रियं च ब्रूयात्।
ग- वाचा गुरुं सेवेत।
घ- सत्यं अप्रियं च न ब्रूयात्।
ड- व्यवहारे कदाचन् कौटिल्यं नस्यात्।
च- श्रेष्ठजनं कर्मणा सेवेत।
छ- व्यवहारे सर्वदा औदार्यं स्यात्।
ज- अनृतं प्रियं च न ब्रूयात्।
6- म्ञ्जूषातः अव्ययपदानि
चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
|
तथा, न,
कदाचन, सदा, च,
अपि |
क- भक्तः तथा ईश्वरं स्मरति।
ख- असत्यं न वक्तव्यम्।
ग- प्रियं अपि सत्यं वदेत्।
घ- लता मेधा च विद्यालयं गच्छतः।
ड- सदा कुशली भवान्?
च- महात्मागान्धी कदाचन अहिंसां न
अत्यजत्।
7- चित्रं दृष्ट्वा मञ्जूषातः
पदानि च प्रयुज्य वाक्यानि रचयत-
|
लिखति, कक्षायाम्,
श्यामपट्टे, लिखन्ति, सः,
पुस्तिकायाम्, शिक्षकः, छात्राः, उत्तराणि, प्रश्नम्,
ते |
1.
एषाः कक्षा।
2.
कक्षायाम् छात्राः
स्थास्यन्ति।
3.
तत्र बालिकाः अपि सन्ति।
4.
शिक्षकः श्यामपट्टे लिखति।
5. छात्राः
पुस्तिकायाम् उत्तराणि लिखन्ति।
Comments
Post a Comment