Class-8 Sanskrit (Ruchira) षष्ठः पाठः - प्रेमलस्य प्रेमल्याश्च कथा / NCERT Book/ CBSE Syllabus
षष्ठः पाठः
प्रेमलस्य प्रेमल्याश्च कथा
शब्दार्थाः
काष्ठच्छेदेन |
लकड़ियॉं काटने से |
खलु |
अवश्य ही (अव्यय) |
स्नात्वा |
स्नान करके |
श्रान्तिः |
थकान |
अपगमिष्यति |
दूर हो जाएगी |
अस्वीकुर्याम् |
अस्वीकार करूँ |
हण्डी |
हड़ियॉं |
अवतारयत् (अव+अतारयत्) |
उतार लिया |
भृत्वा |
भरकर |
चुल्याम् |
चूल्हे में, पर |
काष्ठानि |
लकड़ियों को |
प्रज्ज्वालय |
जलाओं |
सम्यक् |
अच्छी तरह से |
फूत्कुरु |
फूको |
कालानन्तरम् (काल+अनन्तरम्) |
समय के बाद |
निधाय |
रखकर |
निरदिषत् (निः + अदिषत्) |
निर्देष किया |
संस्थाप्य |
रखकर |
संस्पृष्य |
छूकर |
कीदृषम् |
कैसा |
लघु |
हल्का |
कियत् |
कितना |
अभ्यासः
1.एकपदेन
उत्तरत-
क. प्रेमलः कथं श्रान्तः आसीत्?
उत्तर- काष्ठच्छेदेन
ख. प्रेमलः कदा गृहम् आगच्छत्?
उत्तर-सांयकाले
ग. प्रेमलः कानि प्राज्वालयत्?
उत्तर- काष्ठानि।
घ. चुल्लीं प्रज्वालयितुं प्रेमलः किं
कृतवान्?
उत्तर फूत्कारम्।
ड. प्रेमली कस्य पत्नी आसीत्?
उत्तर-प्रेमलस्य।
2.अधोलिखितेषु
पदेषु उपसर्ग चित्वा पृथक् कुरूत-
यथा- अपगमिष्यति- अप
+ गमिष्यति
अवतारय- अव + तारय
प्रज्जवाल्य- प्र
+ ज्ज्वालय
प्रहारः- प्र + हारः
पराजयः- परा + जयः
उपहारः- उप + हारः
3. अधोलिखितेषु
पदेषु उदाहरणानुसारेण धातुं प्रत्ययं च पृथक् कुरूत-
पदानि-धातुः- प्रत्ययः
क. यथा-गत्वा- गम् + क्त्वा
कृत्वा- कृ + क्त्वा
भृत्वा-भृ + क्त्वा
स्नात्वा-
स्ना + क्त्वा
ख. यथा- पठितुम्- पठ्
+ तुमुन्
कर्तुम्-कृ + तुमुन्
खादितुम्-खाद् + तुमुन्
द्रष्टुम्-
दृश
+ तुमुन्
पदानि-उपसर्गः-धातुः- प्रत्ययः
ग. यथा- आनीय- आ
+ नी + ल्यप्
आगत्य- आ + गम् + ल्यप्
निधाय- नि + धा + ल्यप्
आदाय- आ + दा + ल्यप्
संस्पृश्य -सम् + स्पश् + ल्यप्
4. मञ्जूषातः
समानार्थकपदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
निकटे, अधुना,
कथयति, ददासि, हस्तेन,
संस्थाप्य, पुष्पम्, तनुः |
करेण-
हस्तेन्
कुसुमम्-पुष्पम्
यच्छसि-ददासि
स्थापयित्वा-संस्थाप्य
वदति-कथयति
साम्प्रतम्- अधुना
शरीरम्- तनुः
पाशर्वे - निकटे
5. निर्देशानुसारम्
उपसर्ग कियापदं च पृथक् कुरुत-
यथा- प्राचलत्- प्र + अचलत्
निरदिशत्- निः + अदिशत्
आगच्छत्- आ + अगच्छत्
अवातारयत्- अव$ अतारयत
पराभवत्- परा$ अभवत्
प्राक्षालयत्- प्र$ अक्षलयत्
6. अधोलिखितानि वाक्यानि
घटनाक्रमानुसारं लिखत-
क. सः हण्डीमवातारयत्।
ख. सः चुल्लीमज्वातारयत्।
ग. सः हण्डीं स्नानगृहे अस्थापयत्।
घः सः घटे जलमभरत्।
ड. प्रेमलः गृहमागच्छत्।
च. सः जलमुष्णकरोत्।
छ. सः भोजनमकरोत्।
ज. सः स्नानमकरोत्।
उत्तर-1. प्रेमलः
गृहमागच्छत्।
2. सः हण्डीमवातारयत्।
3. सः घटे जलमभरत्।
4. सः चुल्लीमज्वातारयत्।
5. सः जलमुष्णकरोत्।
6. सः हण्डीं स्नानगृहे अस्थापयत्।
7.सः स्नानमकरोत्।
8.सः भोजनमकरोत्।
7. अधोलिखितानां तद्भवपदानां तत्समपदानि चिनुत-
काठ- काष्ठम्
हॉंडी- हण्डी
चूल्हा- चुल्ली
कूऑं- कूपः
फूँकना- फूत्कारम्
Comments
Post a Comment