Class-8 Sanskrit (Ruchira) चतुर्थः पाठः सदैव पुरतो निधेहि चरणम् / NCERT Book/ CBSE Syllabus
चतुर्थः पाठः
सदैव पुरतो निधेहि चरणम्
शब्दार्थाः
|
सदैव
|
हमेशा |
|
पुरतः
|
आगे |
|
निधेहि
|
रखो |
|
गिरिशिखरे
|
पर्वत की चोटी पर |
|
निजनिकेतनम्
|
अपना घर |
|
विनैव
(विना + एव) |
बिना ही |
|
नगः
|
पर्वत |
|
स्वकीयम्
|
अपना |
|
पथि
|
मार्ग में |
|
पाषाणाः
|
पत्थर |
|
विषमाः
|
टेढे मेढे |
|
प्रखराः
|
तीखे, तेज |
|
हिंस्राः
|
हिंसक |
|
परितः
|
चारों ओर |
|
घोराः
|
भयंकर |
|
सुदुष्करणम्
|
अत्यधिक कठिन |
|
जहि
|
छोड़ दो |
|
भज
|
जपो, भजो |
|
विधेहि
|
करो |
|
अनुरक्तिम्
|
प्रेम, स्नेह |
|
सततम्
|
लगतार |
|
ध्येयस्मरणम्
|
उद्देश्य का स्मरण |
1. पाठे दत्तं गीतं सस्वरं गायत।
2. अधोलिखितानां प्रश्नानाम्
उत्तराणि एकपदेन लिखत।
(क) स्वकीय साधनं किं भवति?
बलम् स्वकीयबलम्
(ख) पथि के विषमाः प्रखराः?
पाषाणाः
(ग) सततं किं करणीयम् ?
ध्येय-स्मरणम्
(घ) एतस्य गीतस्य रचयिता कः?
श्रीधर-भास्कर-वर्णेकर
(ङ) सः कीदृशः कविः मन्यते?
राष्ट्रवादी
3. मञ्जूषातः क्रियापदानि
चित्वा रिक्तस्यानानि पूरयत
|
निषेहि,
विचेहि, जहीति, देहि, भज, चल, कुरु |
यथा-त्वं पुरतः चरणं निधेहि।
(क) त्वं विद्यालयं चल।
(ख) राष्ट्रे अनुरक्तिं विधेहि।
(ग) महयं जलं देहि।
(घ) मूढः! जहीति धनागमतृष्णाम्।
(ड़) भज गोविन्दम्।
(च) सततं ध्येयस्मरणं कुरु।
4. मञ्जूषातः अव्ययपदानि
चित्वा रिक्तस्यानानि पूरयत।
|
एव, खलु, तवा, परितः, पुरतः, सदा, विना |
(क) विद्यालयस्य पुरतः एकम् उद्यानम्
अस्ति ।
(ख) सत्यम् एव जयते!
(ग) किं भवान् स्नानं कृतवान् खलु ?
(घ) सः यथा चिन्तयति तथा आचरति।
(ड) ग्राम परितः वृक्षाः सन्ति ।
(च) विद्यां विना जीवनं वृथा।
(छ) भगवन्तं सदा भज।
5. वित्तोमपदानि योजयत-
पुरतः - पृष्ठतः
स्वकीयम् - परकीयम्
भीतिः - साहसः
अनुरक्तिः - विरक्तिः
गमनम् - आगमनम्
6. लट्लकार्पदेभ्यः लोट्-विधिलिड़्लकारपदानां
निर्माणं कुरुत-
|
लट्लकार |
लोट्लकार |
विधिलिंड़्लकारे |
|
पठति |
पठतु |
पठेत् |
|
खेलसि
|
खेल |
खेलेः |
|
खादंति |
खादन्तु |
खादेयुः |
|
पिबामि |
पिबानि |
पिबेयम् |
|
हसतः |
हसताम् |
हसेताम् |
|
नयामः
|
नयाम
|
नयेम |
अघोखितानि पदानि
निर्देशानुसारं परिवर्तयत-
यथा-गिरिशिखर (सप्तमी एकवचने)-गिरिशिखरे
पथिन (सप्तमी- एकवचने)
पथि
राष्ट्र (चतुर्थी-एकवचने)
राष्ट्राय
पाषाण (सप्तमी-एकवचने)
पाषाणे
यान (द्वितीया-बहुवचने)
यानानि
शक्ति (प्रथमा-एकवचने)
शक्तिः
पशु (सप्तमी-बहुवचने)
पशुषु
उचितकवनानां समक्षम् 'आम्', अनुचितकथनानां समक्षं 'न' इति लिखत-
यथा-पुरतः चरणं निधेहि। आम्
(क) निजनिकेतन गिरिशिखरे अस्ति। आम्
(ख) स्वकीय बलं बाधकं भवति। न
(ग) पथि हिंस्राः पशवः,
न सन्ति । न
(घ) गमनं सुकरम् अस्ति। न
(ङ) सदैव अग्रे एव चलनीयम्। आम्
वाक्यरचनया अर्थभेदं
स्पष्टीकुरुत-
(क) परितः - पुरतः
(ख) नगः - नागः
(ग) आहोरणम् - अवरोहणम्
(घ) विषमाः - समाः
(क) परितः - चारों ओर
ग्रामं परितः वृक्षाः सन्ति।
पुरतः - सामने
गृहस्य पुरतः विद्यालयः अस्ति।
(ख) नगः - पर्वत
हिमालयः नगः नगराजः अस्ति।
नागः - सर्प
नागः विषधरः भवति।
(ग) आरोहणम् – चढ़ना
सः पर्वते आरोहणं करोति।
अवरोहणम् – उतरना
सः वृक्षात् अवरोहणं करोति ।
(घ) विषयाः- असमान, टेढ़े-मेढ़े
पर्वतमार्गाः विषमाः भवन्ति
समाः
- समान
समतले
समाः मार्गाः भवन्ति ।
Comments
Post a Comment