Class-6 (रुचिरा) त्रयोदशः पाठः - लोकमड्.गलम् /NCERT book/CBSE Syllabus

 त्रयोदशः पाठः

लोकमड्.गलम्

शब्दार्थाः

असतो	असत्/बुराई से	from evil/non-existent
सद्	सत्/अच्छाई	Virtuous/good/existent
तमसो	अंधकार से/ अज्ञान से	From darkness/ignorance
गमय	ले चलो	take to
मृत्योः	मृत्यु से	from death
अमृतम्	अमरत्व को	towards immortality
द्यौः	अंतरिक्ष,  द्युलोक	heaven/sky
बिभीतः	डराते हैं	frighten
रिष्यतः	दुःख देते हैं	Pinch/give pain
बिभेः	डरो	be afraid
एवा	ऐसे ही	in the same way
अश्नामि	खाता हूँ	consume
अधिगम्यते	प्राप्त होता है	is acquired
अस्तु	हो	let it be
शिवम्	कल्याणकारी	good/beneficial
दृष्यते	दिखता है	is seen
दिवा	दिन	day
दुर्गाणि	कठिनाईयों को	difficulties
तरतु	पार करे	may get away
भद्राणि	कल्याणकारी	beneficial
पष्यतु	देखें	may see
कामान्	कामनाओं को	desirable objects
अवाप्नोतु (अव+ आप्नोतु)	प्राप्त करें	may find
नन्दतु	प्रसन्न रहें	may be pleased
सर्वत्र	सब जगह	everywhere

                                                         

अभ्यासः

1- उच्चारणं कुरूत-

         

ज्योतिर्गमय	द्यौश्‍च	अन्नमश्नामि
प्रातरधिगम्यते	सर्वस्तरतु	दुर्गाणि
वृहदारण्यकोपनिषद्	कामानवाप्नोतु	भद्राणि

 

2- सर्वान् मन्त्रान् श्लोकं च सरस्वरं गायत।

3- अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

क- दुर्गाणि कः तरतु?

उत्तर- दुर्गाणि सर्वस्तरतु।

ख- सर्वत्र कः नन्दतु?

उत्तर- सर्वत्र सर्वः नन्दतु।

 

ग- कौ न बिभीतः?

उत्तर- द्यौ च पृथ्वी च न बिभीतः।

 

घ- असतो मा कुत्र गमय?

उत्तर - असतो मा सदगमय।

 

4- उदाहरणानुसारं पदानि रचयत-

लोट्लकारः	लट्लकारः
तरतु	तरति
क्रीड़तु	क्रीड़ति
पश्यतु	पश्यति
हसतु	हसति
नन्दतु	नन्दति
आनयतु	आनयति
नृत्यतु	नृत्यति
नयतु	नयति
अस्तु	अस्ति
धावतु	धावति
गच्छतु	गच्छति
लिखतु	लिखति

 

5- विलोमपदानि योजयत-

         

क	ख
प्रातः	सर्वत्र
दिवा	स्वप्ने
जागरणे	सायम्
एकत्र	ज्योतिः
मः	रात्रिः

.

क	ख
प्रातः	सायम्
दिवा	रात्रिः
जागरणे	स्वप्ने
एकत्र	सर्वत्र
मः	ज्योतिः

 6- मञ्जूषात: उचितम् अव्ययपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

न, च, यथा,एव, मा

 

 

क- यथा देषः तथा वेषः।

ख- माता पिता च शिशून्‌ पालयतः।

ग- श्रम एव जयते।

घ- महात्मा गाँधी सत्यं न अत्यजत्।

ड- गर्वं मा कुरू।

I would like to thank Mrs. Manju Gautam for contributing all the chapters of Ruchira part-1 on this blog

Back to Table of Contents