Class-6 (रुचिरा) नवमः पाठः - अड्.गुलीयकं प्राप्तम् /NCERT book/CBSE Syllabus

 नवमः पाठः

अड्.गुलीयकं प्राप्तम्

शब्दार्थाः

श्यालः	साला	brother-in-law
बद्धम्‌	बाँधा गया	tied
आदाय	लेकर	after getting
रक्षकौ	दो सिपाही (जानक और सूचक)	two policemen
ताड़यित्वा	पीटकर	having beaten
कुम्भीलकः	अपमानसूचक शब्द	abusive word
राजकीयम्‌	राजा की	of the king
अंड.गुलीयकम्	अॅंगूठी	ring
उत्कीर्णम्‌	खुदा हुआ	inscribed
प्रसीदन्तु	प्रसन्न हों	be pleased
ईदृशः	ऐसा	like this
कर्मकरः	काम करनेवाला	worker
इदानीम्	अब	now
धीवरः	मछुआरा	fisherman
शृणुत	सुनो	listen
निवारय	रोको	stop
मत्स्यविक्रयेण	मछली बेचने से	by selling
आजीविकायाः	जीविका का	of means of livelihood
रोहितमत्स्यः	रोहित नामक मछली	a special Indian fish
खण्डशः कृतः	टुकड़े - टुकड़े कर दिया गया	cut into pieces
उदरस्य	पेट का	of abdomen
अभ्यन्तरे	अंदर	within
आगमवृत्तान्तः	प्राप्ति की सूचना	information of obtaining
विक्रयाय	बेचने के लिए	for selling
अन्तरे	बीच में	in the middle
आभ्याम्	इन दोनों के द्वारा	by these two
मारयत	मार दो	kill
वा	अथवा	or
मुंचत	छोड़ दो	release
निःसरति	निकल रही है/ निकल रहा है	coming out
मत्स्यमारकः	मछली मारने वाला	fisherman
विचारणीया	विचार करने योग्य	matter of discussion

 

अभ्यासः

1- उच्चारणं कुरूत-

पंचमी - विभक्तिः

पुॅल्लिड.गः-  मोदकात्‌  - मोदकाभ्याम् – मोदकेभ्यः

स्त्रीलिड.गः – मालायाः – मालाभ्याम् – मालाभ्यः

नपुंसकलिड.गः – चित्रात्‌ - चित्राभ्याम् – चित्रेभ्यः

 

षष्ठी -विभक्तिः

पुॅल्लिड.गः – नरस्य – नरयोः- नराणाम्‌

स्त्रीलिड.गः – छात्रायाः – छात्रयोः – छात्राणाम्‌

नपुसकलिड.गः – पत्रस्य – पत्रयोः – पत्राणाम्‌

 

2. निम्नलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

 

क- प्रस्तुतपाठस्य कथा कस्मात्‌ ग्रन्थात् उद्धृता ?

उत्तर- प्रस्तुतपाठस्य कथा अभिज्ञानशाकुन्तलम्‌  ग्रंथात् उद्घृता।

 

ख- अस्याः कथायाः रचयिता कः?

उत्तर- अस्याः कथयाः रचयिता कालिदासः अस्ति।

 

ग- धीवरः केन उपायेन परिवारस्य भरणं करोति स्म?

उत्तर- धीवरः मत्स्यविक्रयेण परिवारस्य भरणं करोति स्म।

 

घ- धीवरेण किं प्राप्तम्?

उत्तर- धीवरेण रत्नशोभितं अड.गुलीयकं प्राप्तम्।

 

ड- शक्रावतारस्य तीर्थस्य निवासी कः आसीत्?

उत्तर- शक्रावतारस्य तीर्थस्य निवासी धीवरः आसीत्।

 

3- निम्नलिखतेभ्यः पदेभ्यः भिन्नप्रकृतिकं पदं चिनुत-

क-  विहरस्य, भयस्य, शुक्रावतारस्य, कुटुम्बस्य।

ख- दत्तः, राज्ञः, कृतः, गृहीतः।

ग- प्रविशति, निःसरति, आज्ञापयति, जातिः।

घ- निवारय, कथय, आदाय, श्रृणतु।

ड- श्रुत्वा, ताडयित्वा, पृष्टा, कृत्वा।

 

4. कोष्ठकात् उचितं पदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

क- सुधा कोषात्‌ धनम् आनयति। (कोषात्/ कोषेण)

ख- गंगा हिमालयात्‌ भवति। (हिमालयस्य/हिमालयात्)

ग- नरस्य आभूषणं विद्या। (नरात्/ नरस्य)

घ- अलकनन्दायाः जलं निर्मलम्।(अलकनन्दायाः/अलकनन्दया)

ड- नगरस्या जनसंख्या। (नगरम्/नगरस्य)

 

5. अधोलिखितं वृत्तचित्रं पश्यत। उदाहरणानुसारेण द्वितीयकोष्ठकेषु दत्तेषु शब्देषु विभक्तिं प्रयुज्य उचित वाक्यानि रचयत।

उत्तर- 1- छात्रा (वृक्ष) वृक्षात्‌ फलानि त्रोटयति।

          2- छात्रा प्राचार्यात्‌ पुरस्कारम्‌  प्राप्नोति ।

          3- छात्रा गृहात्‌ विद्यालयम् आगच्छति।

          4- छात्रा पुस्कालयात्‌ पुस्तकानि आनयति।

          5- छात्रा कूपात्‌ जलम्‌ नयति।

          6- छात्रा आपणात्‌ क्रीड़्कानि क्रीणति।

          7- छात्रा शिक्षकात्‌ पुस्तकानि स्वीकरोति।

          8- छात्रा वनात्‌ काष्ठानि आन्यति।

 

6- चित्राणि दृष्ट्वा कोष्ठगतशब्देषु उचितां विभक्तिं प्रयुज्य वाक्यानि पूरयत-

   1- मत्स्याः तडागात्‌ बहिः आगच्छन्ति। (तडाग)

   2- नृपः अश्वात्‌ पतति। (अश्व)

   3- सर्पः बिलात्‌ निर्गच्छति। (बिल)

   4- मेघात्‌ जलं पतति। (मेघ)

   5- वृक्षात्‌ पत्राणि पतन्ति। (वृक्ष)

I would like to thank Mrs. Manju Gautam for contributing all the chapters of Ruchira part-1 on this blog

Back to Table of Contents