Class-6 (रुचिरा) अष्टमः पाठः - सूक्तिस्तबकः/NCERT book/CBSE Syllabus

 

अष्टमः पाठः

सूक्तिस्तबकः

शब्दार्थाः

बालादपि (बालात् + अपि)	मूर्ख/मूर्खो से, बच्चों से	from foolish person / child
ग्रहीतव्यम्	ग्रहण करना चाहिए	Should be accepted
युक्तम्	उचित	appropriate / correct
उक्तम्	कहा गया –	told / said
मनीषिभिः	बुद्धिमानों के द्वारा	by the scholars/ intellectuals
रवेः	सूर्य के	of the sun
अविषये	नहीं रहने पर	without, in absence
प्रदीपस्य	दीपक का	of candle
दरिद्रता	दीनता/ कृपणता	poverty
प्रियवाक्यप्रदानेन	प्रिय वचने बोलने से	by using sweet words
तुष्यन्ति	संतुष्ट/ प्रसन्न होते हैं	get satisfied
मानवाः	मनुष्य	human beings
तस्मात्	इसलिए	therefore
वक्तव्यम्	बोलना चाहिए	should be spoken
वचने	बोलने मे	in speaking
साधितः	उपयोग किया	used
भवेत्	होगा / होना चाहिए	should be
सार्थकः	अर्थपूर्ण/ प्रयोजन युक्त	meaningful
काकः	कौआ	crow
कृष्णः	काला	black
पिकः	कोयल	cuckoo
पिककाकयोः	कोयल और कौए में	between cuckoo and crow
प्राप्ते	आने पर	after
गच्छन्‌	जाता हुआ	without movement
पिपीलकः	नर चींटी	ant (he)
याति	जाता है	goes
योजनानाम्	4 कोसों का (लगभग 12 कि.मी.)	a measure of distance equal to 12 kms.
शतानि	सौ	hundreds
अगच्छन्	न चलते हुए	without movement
वैनतेयः	गरुड़	garuda

 

अभ्यासः

        1- सर्वान् श्लोकान् सस्वरं गायत।

         2- श्लोकांशान् योजयत-

क	ख
तस्मात् प्रियं हि वक्तव्यं	सर्वे तुष्यन्ति जन्तवः।
गच्छन् पिपीलको याति	जीवने यो न सार्थकः।
प्रियवाक्यप्रदानेन	को भेदः पिककाकयोः।
किं भवेत् तेन पाठेन	योजनानां शतान्यपि
काकः कृष्णः पिकः कृष्णः	वचने का दरिद्रता

 

.

क	ख
तस्मात् प्रियं हि वक्तव्यं	वचने का दरिद्रता
गच्छन् पिपीलको याति	योजनानां शतान्यपि
प्रियवाक्यप्रदानेन	सर्वे तुष्यन्ति जन्तवः।
किं भवेत् तेन पाठेन	जीवने यो न सार्थकःज
काकः कृष्णः पिकः कृष्णः	को भेदः पिककाकयोः।

 

3. प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-

क- सर्वे जन्तवः केन तुष्यन्ति?

उत्तर- सर्वे जन्तवः प्रियवाक्य प्रदानेन  तुष्यन्ति ।

 

ख- पिककाकयोः भेदः कदा भवति?

उत्तर- पिककाकयोः भेदः वसन्तसमये भवति।

ग- कः गच्छन् योजनानां शतान्यापि याति?

उत्तर- पिपीलको  गच्छन् योजनानां शतान्यापि याति।

 

घ. अस्माभिः किं वक्तव्यम्?

उत्तर- अस्माभिः प्रियवाक्यं वक्तव्यम्।         

 

4. उचितकथनानां समक्षम् ‘आम्’  अनुचितकथनानां समक्षं – ‘न’ इति लिखत-

   क- काकः कृष्णः न भवति।  (न)

   ख- अस्माभिः प्रियं वक्तव्यम्।  (आम्)

   ग-  वसन्तसमये पिककाकयोः भेदः भवति।  (आम्)

   घ- वैनतेयः पशुः अस्ति। (न)

   ड- वचने दरिद्रता न कर्त्तव्या।  (आम्)

 

5. मंजुषातः समानार्थकानि पदानि चित्वा लिखत-

ग्रन्थे     कोकिलः    गरूड़ः     सूर्यस्य     कथने

 

             वचने                            कथने

             वैनतेयः                          गरूड़

             पुस्तके                           ग्रन्थे

              रवेः                             सूर्यस्य

             पिकः                             कोकिलः

 

6. विलोमपदानि योजयत-

सार्थकः	आगच्छति
कृष्णः	श्वेतः
अनुक्तम्	दीपकस्य
गच्छति	उक्तम्
प्रदीपस्य	निरर्थकः

.      

सार्थकः	निरर्थकः
कृष्णः	श्वेतः
अनुक्तम्	उक्तम्
गच्छति	आगच्छति
प्रदीपस्य	दीपकस्य

I would like to thank Mrs. Manju Gautam for contributing all the chapters of Ruchira part-1 on this blog

Back to Table of Contents